Naświetlenie oczu podczas spawania: co robić?

Typowy dzień w warsztacie: Iskry latają, metal się żarzy, łuk spawalniczy mieni się oślepiającym światłem. Nagle czujesz krótkie ukłucie w oczach i instynktownie się odwracasz. Chwila nieuwagi i już jest za późno — ogromna intensywność światła bijącego od gorącej plazmy „naświetliła” oczy. 

Co się stało?

Przy spawaniu łukowym w osłonie gazów ochronnych powstaje jarzący się intensywnie łuk spawalniczy. Pomiędzy elektrodą a elementem spawanym występuje przy tym napięcie elektryczne. Jeśli jest ono wystarczająco wysokie, gaz osłonowy wypływający z uchwytu spawalniczego ulega jonizacji, przez co powstaje plazma o właściwościach przewodzących. Plazma ta umożliwia przepływ prądu elektrycznego, który wytwarza łuk spawalniczy. Uwolnione promieniowanie ma w sobie bardzo dużo energii i może boleśnie uszkodzić nieosłonięte oczy. Medycyna określa taki przypadek mianem keratokoniunctivitis photoelectrica, a w żargonie spawaczy jest on też znany jako „naświetlone” oczy. Chodzi przy tym o ostre zapalenie rogówki i spojówek, spowodowane przez intensywne promieniowanie UV.

Z czego powstaje łuk spawalniczy?

Zjonizowana plazma zawiera wolne elektrony o ładunku ujemnym, jony o ładunku dodatnim i fotony — są to cząsteczki światła, które uwalniają szerokie spektrum fal od światła widzialnego aż po promieniowanie ultrafioletowe (UV) i podczerwień (IR). Ponadto znajdują się w niej niezjonizowane neutralne atomy gazów i opary metali, przy czym te ostatnie obejmują cząstki elektrody i elementu spawanego. Łuk spawalniczy osiąga temperatury pomiędzy 3700 i 15 700 stopni Celsjusza (4000 – 16 000 kelwinów).

Rodzaje światła i ryzyko

Łuk spawalniczy jest źródłem różnego rodzaju promieniowania, które w każdym przypadku jest przyczyną rozmaitych zagrożeń dla zdrowia spawaczy.

1. Światło widzialne może spowodować oślepienie, które ogranicza widoczność spawacza i źle wpływa na bezpieczeństwo pracy.
2. Promieniowanie podczerwone (IR) może docierać do głębszych warstw tkanek, wywołując szkody termiczne. Jest często odczuwane jako ciepło i przy dłuższej ekspozycji może prowadzić do oparzeń.
3. Promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest szczególnie niebezpieczne dla oczu i skóry. Może uszkodzić rogówkę i spojówki, co prowadzi do już wcześniej wspomnianego zespołu keratoconiunctivitis photoelectrica (naświetlonych oczu). W przypadku skóry może powodować oparzenia, a w dłuższej perspektywie raka skóry.

Co robić w przypadku naświetlenia oczu?

Franz Bichler, trener spawania w firmie Fronius International, opowiada: „Wcześniej często zdarzało się, że naświetliłem sobie oczy. Często wynikało to z lekceważenia odbicia światła łuku spawalniczego od pobliskich ścian, kiedy przebywałem w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca pracy spawacza”.

Wielu spawaczy przemywa sobie oczy sterylnym roztworem soli kuchennej, a następnie przykłada kompresy zanurzone w zimnym mleku. W międzyczasie wiadomo już jednak, że sposób ten ma działanie odwrotne do zamierzonego, ponieważ zwiększa ryzyko reakcji zapalnej. W wyniku oślepienia powstają bowiem mikrourazy, które są bardzo podatne na zapalenia.

„Radzę natychmiast poszukać lekarza, z tym nie ma żartów. Znam spawaczy specjalizujących się w spawaniu TIG, którzy już ledwo widzą, ponieważ przez lata nie dbali o wystarczającą ochronę i nie chodzili do lekarza”, podkreśla Bichler.

Statystyki urazów oczu

Według Niemieckiego Towarzystwa Okulistycznego (Deutsche Ophthalmologische Gesellschaft, DOG) co roku w Niemczech stwierdza się około 300 tysięcy urazów oczu, z czego 5% ma poważne skutki. Zalicza się do nich trwałe pogorszenie wzroku, przewlekłe dolegliwości bólowe, a niekiedy nawet całkowitą ślepotę.

Urazy oczu przy spawaniu są poważnym problemem także w Austrii. Według ubezpieczalni AUVA w 2023 r. miało miejsce 129 866 wypadków w czasie pracy, spośród których znaczną część stanowią urazy oczu. Jak podkreśla AUVA, wielu urazom dałoby się zapobiec, gdyby stosowane były odpowiednie środki bezpieczeństwa.

Opinie lekarzy:

Naświetlone oczy to nie są żarty. Potrzebna jest szybka, profesjonalna pomoc, którą zapewnić może tylko okulista. Z tego powodu lekarze stanowczo podkreślają, jak ważne jest natychmiastowe rozpoczęcie leczenia.

„Nie wolno lekceważyć objawów i należy szybko rozpocząć leczenie, aby zapobiec długotrwałym skutkom. Przy właściwym leczeniu takie urazy goją się zwykle w przeciągu 24–48 godzin", wyjaśnia dr Diana Pöppl z austriackiego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń od Wypadków (Allgemeine Unfallversicherungsanstalt, AUVA). Typowymi oznakami naświetlenia są zaczerwienie oczu, łzawienie, wrażenie, że coś wpadło do oka i wrażliwość na światło. „Przede wszystkim należy natychmiast wyjąć szkła kontaktowe i mieć zamknięte oczy. Nie pocierać ich rękoma, ponieważ może to pogorszyć stan zapalny”, radzi i dodaje: „Typowe leczenie polega na stosowaniu kropli do oczu z antybiotykiem i leków przeciwzapalnych”.

Powtarzające się naświetlenie

Często powtarzające się naświetlenie może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, trwałych uszkodzeń rogówki i zwiększonej podatności na następne urazy. Istnieje ryzyko zaćmy, a w najgorszym wypadku nawet całkowitej utraty wzroku.    

Środki bezpieczeństwa

Aby zapobiec wypadkom, spawacze muszą być wyposażeni w odpowiednią przyłbicę z filtrem UV. Ważne są też certyfikowane ekrany spawalnicze, których zadaniem jest ochrona wszystkich osób przebywających w pobliżu prac spawalniczych. „Warto pomyśleć także o regularnych przerwach w pracy i szkoleniach”, podkreśla dr Diana Pöppl.

Ponieważ przyłbice spawalnicze są nieodzowne do zapewnienia bezpieczeństwa spawaczom, warto zainwestować w jakość i niezawodność — wybierając na przykład przyłbicę spawalniczą Fronius:

• Fronius Vizor 4000 Professional: Przyłbica ta zapewnia doskonałą ochronę i sprawia, że spawacze mogą wykonać swoją pracę bezpieczniej, lepiej i wygodniej.
• Fronius Vizor Crystal: Dzięki unikalnej technologii przeciwnaświetleniowej przyłbica ta zapewnia doskonałą widoczność i optymalną ochronę.