Kaynak sürecinin görünmez tehlikesi
Bir anlık dikkatsizlik bile ciddi sonuçlar doğurabilir. Örneğin; beklenmedik anda duyulan bir ses, refleksif bir dönüş ve korunmasız el, örtülü elektroda uzanır. Sonuç: Vücut, akım devresinin bir parçası haline gelir. Bu gibi durumlarda, yalıtkan iş ayakkabıları ya da nitril kauçuk kaynak paspası, elektrik akımının akışını keser ve güvenilir koruma sağlar.
Elektrik akımı vücutta her zaman giriş noktası ile çıkış noktası arasındaki en kısa yolu izler. Örneğin, akım her iki elden de geçerse, sadece kolları ve vücudun üst kısmını değil, aynı zamanda kalp gibi hayati organları da etkiler ve potansiyel olarak ölümcül sonuçlar doğurur.
Açık devre gerilimine dikkat edin
Standart elektrikli cihazlarda gerilim antındaki parçalar, temasa karşı korunurken, ark kaynağı söz konusu olduğunda risk artar. Açık devre gerilimi tehlikeli bir temas gerilimine dönüşebilir. Özellikle de iş parçasına (gövde) ve elektrot veya elektrot pensesinin yalıtılmamış parçalarına aynı anda dokunulduğunda. Böyle bir durumda, insan bedeninden "geçen" bir akımdan söz edilir..
Açık devre gerilimi için kullanım koşullarına bağlı olarak, belirlenmiş maksimum sınırlar geçerlidir. İnsanlar için elektrik tehlikesi, 25 volt gerilim (efektif değer) ya da 60 volt doğru gerilim üzerindeki voltajlarda, aynı anda yeterince yüksek bir akım akışının mümkün olması koşuluyla başlar.
Düşük voltajlar bile hayatı tehlike oluşturur
Elektrik akımı insan vücudundan geçtiğinde kaslar, sinirler ve kardiyovasküler sistem üzerinde uyarıcı bir etkiye sahiptir. Olası sonuçlar kas krampları ve solunum durmasından "akım izleri" olarak adlandırılan akımın giriş ve çıkış noktalarındaki küçük, noktasal yanıklara kadar uzanmaktadır. Akım 30 miliamper olduğunda ciddi bir hayati tehlike söz konusu olur. "Serbest bırakma sınırı" alternatif akım için 10 ila 15 mA arasında ve doğru akım için yaklaşık 50 mA'dir. Bu eşik aşılırsa, kas krampları öylesine şiddetli olabilir ki etkilenen kişiler artık yardım almadan elektrikli parçaları serbest bırakamazlar. Bu durum, günlük işlerinde kaynak uzmanları için son derece yüksek risk oluşturur.
Alternatif akımın, kalp ritmini etkileyebileceği ve ventriküler fibrilasyonu tetikleyebileceği için doğru akımdan çok daha tehlikeli olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, 1 ila 10 mA arasındaki düşük akımların bile, genellikle ikincil kazalarla sonuçlanan istemsiz refleks hareketlerine neden olmak için yeterli olduğu genellikle göz ardı edilmektedir. Örneğin, bu tür kontrolsüz tepkiler merdivenden düşmeye ya da başka yaralanmalara yol açabilir.
Akım yoğunluğuna ek olarak, insan vücudunun akıma maruz kaldığı süre de yaralanma riskinde belirleyici bir rol oynar. Akıma maruz kalınan süre ne kadar uzun olursa, sağlık sonuçları da o kadar ciddi olur. Bu nedenle, kaynak uzmanlarının her zaman uygun koruyucu ekipman kullanmaları çok önemlidir. Avrupa'da kaynak eldivenleri EN 12477 standardının gerekliliklerini karşılamalı, iş ayakkabıları ise EN ISO 20345 uyarınca S3 koruma sınıfı kapsamında olmalıdır.
Tehlike nasıl belirlenir?
Akım gücü (I), uygulanan gerilime (U) ve dirence (R) bağlıdır ve Ohm yasasını takip eder (U = R x I). Akım gücü belirlenecekse, elden ele ya da elden ayağa 1.000 ohm'luk bir vücut direnci (koruyucu ekipman olmadan) varsayılabilir. Kaynak makinesi, tip levhasına göre 50 V'luk bir açık devre gerilimine sahipse, Ohm yasası (I = U / R) uyarınca vücuttan hayati tehlikeye yol açabilecek 50 mA'lik bir akımı geçebilir.
Birden fazla kaynak makinesi ile kaynak yaparken dikkat
Yetenekli kaynakçılar bir iş parçası ya da iletken olarak bağlı bileşenler üzerinde birden fazla kaynak makinesi ile aynı anda çalışıyorsa, üretilen temas gerilimi - özellikle açık devre gerilimi - kabul edilemez seviyede yüksek değerlere ulaşabilir. Bu tehlikeli durum genellikle hemen fark edilemez.
Aynı anda farklı polarite ile kaynak yapmak son derece kritiktir: Doğru akım kaynağında (DC), ilgili kaynak makinelerinin açık devre gerilimleri bu durumda toplanır ve bu da tehlikeli derecede yüksek gerilim değerlerine yol açabilir.
Fronius International GmbH'da kaynak eğitmeni olan Franz Bichler,"Bu durum özellikle şantiyelerde oldukça yaygındır", diye vurguluyor. "Geçmişte, optimum sonuçlar elde etmek için metrelerce uzunluktaki bileşenleri genellikle ikili ya da üçlü olarak işleme alır, hatta karmaşık bileşenlerde farklı polaritelerle kaynak yapardık. Bu gibi durumlarda topraklama hatalıysa, biriken gerilim kaynakçının vücuduna akabilir ve bu da elektrik çarpması, kalp ritim bozukluğu ya da ciddi yanıklar gibi hayatı tehdit eden sonuçlara yol açabilir."
Alternatif akımla (AC) kaynak yaparken, hem akım devrelerinin polaritesi hem de makinelerin şebeke tarafındaki bağlantısı, ortaya çıkan açık devre voltajını etkiler. Olumsuz koşullar altında dokunma gerilimi, kullanılan cihazların tüm açık devre gerilimlerinin toplamına kadar yükselebilir. Bu nedenle, çalışmaya başlamadan önce kaynak torçları ya da kaynak penseleri arasındaki voltajı ölçmek oldukça önemlidir. Ölçüm, her iki ölçüm ucunun doğrudan kaynak torcunun (elektrot pensesi) üzerine yerleştirildiği bir multimetre ile gerçekleştirilir.
İşverenin koruma ve bilgilendirme yükümlülüğü vardır
Etkili koruyucu önlemler iş kazalarını önleyebilir. Bunların uygulanmasına ilişkin sorumluluk genel olarak işverene aittir. ISO (International Organization for Standardization), ASME (American Society of Mechanical Engineers), AWS (American Welding Society) ve DIN (Deutsches Institut für Normung - Alman Standardizasyon Enstitüsü) gibi uluslararası standartlar ve yönetmelikler güvenli çalışma koşullarının temelini oluşturur.
Kaynak uzmanları her zaman olası tehlikeler hakkında bilgilendirilmelidir. Kaynak uçları arasındaki mesafe, iki kaynak torcu veya kaynak pensesi ile eşzamanlı teması engelleyecek şekilde seçilmelidir. Bu mümkün değilse, çalışma alanları yalıtımlı ayırıcı bölmelerle ayrılmalıdır. Ayrıca, toplam gerilimin izin verilen maksimum açık devre gerilimini aşmadığından emin olmak için uygun ölçümler yapılmalıdır.
Kaynak yaparken nelere dikkat etmek gerekir?
Kaynak uzmanları, çalışmaya başlamadan önce kullanılan kaynak ekipmanının kusursuz durumda olduğundan emin olmalıdır. Kullanılmayan ya da gözetimsiz bırakılanlar kapatılmalı ve ana şebekeyle bağlantısı kesilmelidir. İşletim her zaman güç levhasında belirtilen koruma derecesine uygun olarak ve ilgili kullanım kılavuzu dikkate alınarak yapılmalıdır.
IP21 koruma derecesine sahip cihazlar yalnızca kuru iç mekanlarda kullanılabilir. Dış mekan kullanımı için en az IP23 koruma derecesi gereklidir. Şasi kabloları kaynak alanına mümkün olduğunca yakın bağlanmalıdır - ya doğrudan iş parçasına ya da desteğine.
Arıza durumunda, gerilim kaynağı ya kapatarak ya da elektrik fişini çekerek derhal kesilmelidir. Kaynak makinelerinde, şebeke kablolarında ya da hortum paketlerinde meydana gelen hasarlar derhal kaynak sorumlusuna bildirilmelidir. Arızalı cihazlar asla tekrar kullanılmamalı ya da özellikle koruyucu kapak çıkarılarak izinsiz olarak açılmamalıdır.
Kaynak akımının aktarılmasından kaynaklanan tehlikeler
Kaynak makinelerinin yanlış kullanımı ciddi tehlikelere yol açabilir. Yanlış bağlanmış şasi kabloları ya da dikkatsizce yerleştirilmiş kaynak penseleri özellikle kritiktir. Bu tür arızalar topraklama iletkenlerinin, kaynak makinelerinin ya da diğer elektrikli cihazların yanmasına neden olabilir. Korumadaki aksaklıklar genellikle dışarıdan fark edilemediğinden, hasarlı cihazlarla çalışan herkes için önemli bir risk oluşturur..
Koruyucu iletken kesintilerinin ve bunun sonucunda meydana gelen kazaların en yaygın nedenleri dikkatsizlik ve dikkat eksikliğidir. Tipik örnekler, kaynak makinesine yerleştirilen yalıtılmamış kaynak penseleri ya da kaynak çalışması sırasında kaynak tezgahında kalan elektrikli el aletleridir.
Bununla birlikte, ilgili standartlarda öngörülen koruyucu önlemlere uyan herkes, kaynak akımlarının aktarılmasına karşı kendilerini etkili bir şekilde koruyabilir. Kaynak akımı (şasi) ya klemens ya da manyetik tutma kutupları kullanarak.doğrudan iş parçasına ya da desteğine geri aktarılmalıdır. Metal çubuklar, zincirler veya vinç halatları gibi diğer parçalar asla aktarma iletkeni olarak kullanılmamalıdır.
İstisnai durumlarda, iş parçalarının vinç kancasından asılı haldeyken kaynaklanması gerekiyorsa (örneğin kuru tekstil halatlar veya yalıtkan bir fırdöndü kullanılarak) dikkatli bir perdeleme yapılması gerekir. Kaynak çalışmaları sırasında asılı çalışma sepetleri kullanılıyorsa, bunlar uygun yalıtımla donatılmalıdır. Kaynak yaparken ve aynı zamanda elektrikli aletlerle çalışırken sadece yalıtılmış cihazlar kullanılmalıdır.
Yüksek elektrik gerilimi altında çalışma
Hareket özgürlüğünün kısıtlı olduğu iş yerlerinde elektrik tehlikesi riski artmaktadır. Bu durum özellikle kalifiye kaynakçıların diz çökme gibi kısıtlı pozisyonlarda çalışması ve elektrik ileten parçalarla temas etmesi gerektiğinde geçerlidir. Tamamen ya da kısmen iletken malzemelerle çevrili alanlar da tehlikeler barındırır. Kazara ya da kaçınılmaz temas bile elektrik çarpmasına yol açabilir.
Ark kaynağı sırasında artan bir risk olup olmadığı değerlendirmesini kolayca yapabilmek için genelleştirilmiş bir ölçü kullanılır: Karşılıklı iletken parçalar arasındaki serbest hareket alanı uzunluk, genişlik, yükseklik ya da çap olarak iki metreden azsa, elektrik tehlikesinin arttığı varsayılmalıdır.
Islak, nemli ya da sıcak çalışma yerlerinde özellikle dikkatli olunmalıdır. Bu tür ortamlarda cildin, koruyucu giysilerin ve kullanılan aletlerin elektrik direnci nem ya da terleme nedeniyle önemli ölçüde azalabilir. Giysilerin ıslanması ve dolayısıyla iletken hale gelmesi durumunda çalışma alanı "ıslak" olarak kabul edilir ve bu da elektrik kazası riskini önemli ölçüde artırır.
Artan elektrik tehlikeleri için koruyucu önlemler
Artan elektrik tehlikesi barındıran çalışmalar için yalnızca [S] sembolü ile işaretlenmiş yetkili kaynak makineleri kullanılabilir. Buna ek olarak, özel koruyucu önlemler de gereklidir: Kaynak uzmanları elektrik ileten parçalardan ve nemli zemin ile duvarlardan yalıtılmış altlıklar veya ara katmanlar ile korunmalıdır.
Düşme riski gibi ek tehlikeler ya da sıkışık mekansal koşullar nedeniyle bu tür bir perdeleme mümkün değilse, çalışma yalnızca kuru, hasarsız iş kıyafetleriyle yapılmalıdır. Sıcak ortamlar gibi kalıcı olarak kuru giysilerin garanti edilemediği durumlarda, manuel ark kaynağı için yalnızca doğru akım cihazlarının kullanımına izin verilir.
Kullanılan cihazların açık devre gerilimi, kaynak görevlerine ve cihaz özelliklerine bağlı olarak mümkün olduğunca düşük tutulmalı ve 75 voltu geçmemelidir. Kaynak makineleri yakın tehlike bölgesinde kurulmamalıdır. Bu makinelerin uzaktan kumandası için koruyucu ekstra düşük voltaj kullanılmalıdır.
Ayrıca, kaynakçıların bu tür işlerde tek başlarına çalışmamaları sağlanmalıdır. Uygun bir kaynak gözetimi zorunludur. Artan elektrik tehlikesi altında yalnızca kalifiye uzmanlar kaynak yapabilir.
Özet ve sonuç
Kaynak yaparken güvenlik en önemli önceliktir. Kaynak makinesinin yanlış kullanımı, özellikle yüksek açık devre gerilimleri, kaynak akımının aktarılması veya artan elektrik tehlikeleri altında çalışırken ciddi sonuçlara yol açabilir. Ancak, bu tür riskler uygun koruyucu önlemlere tutarlı bir şekilde bağlı kalınarak önemli ölçüde azaltılabilir.
Islak, nemli ya da sıcak çalışma yerlerinde, giysi ve ekipmanın koruyucu etkisi azalabileceğinden, özellikle dikkat edilmelidir. Arıza meydana gelirse, kişisel yaralanmaları ve maddi hasarları önlemek için derhal uygun önlemler alınmalıdır.